چالش های آموزش مجازی/ باید فناوری را برای آموزش بهتر شکار کنیم

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر علی اکبر حق دوست امروز در نشست مجازی «همایش آموزش پزشکی در بحران کرونا» گفت: آموزش از راه دور و آموزش مجازی موضوع جدیدی نیست اگر از گذشته به حال نگاه کنیم می‌بینیم که مفهوم آموزش از راه دور و آموزش‌های غیر مستقیم فراگیران و آموزش دهندگان سابقه طولانی دارد.

وی افزود: اوپن یونیورسیتی از سال‌ها قبل آموزش‌های کاملاً با کیفیت ارائه می‌کرد و پس از آن در ایران دانشگاه پیام نور از این نوع دانشگاه الهام گرفت. حتی بر می‌گردم به دورانی که خودم آموزش می‌دیدم و موسساتی بودند که مطالعه از راه دور را آموزش می‌دادند.

معاون آموزشی وزارت بهداشت اظهار داشت: آموزش مجازی و غیرمستقیم در علوم پزشکی هم سابقه طولانی دارند. حتی مجلاتی در دنیا هستند که مطالب را به صورت خودآموز تهیه می‌کردند که دانشجویان پزشکی مفاهیم را عمیق یاد بگیرند. برخی از این مستندات آنقدر با مهارت نوشته می‌شدند که شبیه یک مورنینگ ریپورت بود و می‌توانست توانمندی دانشجوی پزشکی را افزایش دهد.

وی گفت: با آمدن کامپیوتر و فناوری اطلاعات سرعت و امکانات آموزش مجازی افزایش پیدا کرده است. امکاناتی که موجب می‌شود استاد بتواند با سرعت با دانشجو ارتباط برقرار کند، فراگیران با هم شبکه سازی کنند و تعامل آموزشی فراهم شود. آموزش‌های چند لایه ایجاد شود و همه این امکانات به ما کمک می‌کند که آموزش مؤثرتر باشد.

حق دوست اظهار داشت: تجهیزات نوین آموزش مجازی هم قدرت زیادی ایجاد کرده است تا حدی که می‌توانیم آموزش مجازی را به عنوان آموزش مکمل و جایگزین قرار بدهیم. همانطور که آموزش حساس خلبانی با شبیه ساز می‌تواند یک خلبان را برای تمام شرایط پیش بینی نشده آموزش دهد تا بدون اینکه برای خودش و دیگران خطرآفرین باشد آموزش لازم را ببیند. آموزش علوم پزشکی نیز همین طور است می‌توان با ابزار شبیه سازی جراحی‌های پیشرفته را به دانشجو آموزش داد و پیش از جراحی واقعی همه انواع آن را تمرین کند.

وی اضافه کرد: موضوع دیگری که در آموزش مجازی اهمیت دارد این است که آموزش مجازی و مهارت یابی در فضای مجازی با تکنولوژی گسترده‌تر شد و سرعت آموزش هم بسیار افزایش پیدا کرده اما سوال این است که آیا سرعت تکنولوژی با سرعت تغییرات فرهنگی ما هم هماهنگ بوده است یا خیر. به نظر می‌رسد سواد استفاده از ابزارها در ما نسبت به سواد تکنولوژی عقب تر است.

معاون وزیر بهداشت یادآور شد: زمانی که این نقص را می‌بینیم طبیعی است که وقتی ابزارهای آموزشی پیچیده‌تر شوند، فراگیر و آموزش دهنده هم ناتوان‌تر می‌شوند و باید با یادگیری بیشتر این نقص را برطرف کنند.

وی دوران کرونا را یک کاتالیزور و سرعت دهنده خوب برای استفاده از ابزارهای جدید تکنولوژی آموزشی برشمرد و گفت: بسیاری از اساتید که تصور نمی‌شد بتوانند از تکنولوژی استفاده کنند در دوران کرونا توانمندی خود را افزایش دادند. در یکی از جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از اساتید گفت باید جلسه را ترک کنم و به کلاس مجازی برسم. می‌گفت اصلاً فکر نمی‌کردم که تا آخر دوران کاری خودم که کمی باقی مانده با این شیوه آموزش دهم و اکنون می بی نم که چقدر فرصت خوبی را از دست داده ام.

حق دوست تاکید کرد: دوران کرونا به اتفاقات شتاب داد اما ما هم باید در مقابل فضا را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم تحت تأثیر جو قرار بگیریم. باید در سطح کشور فرهنگ استفاده از ابزارهای آموزشی را اصلاح کنیم و توانمندسازی واقعی اساتید و دانشجویان را در آموزش مجازی انجام دهیم.

وی با اشاره به موضوع در محضر استاد بودن و اهمیت آن برای آموزش گفت: دانشجو باید احساس کند که در محضر استاد است. آموزش مجازی و آموزش‌های از راه دور نمی‌توانند این خلاء را پر کنند اما با استفاده درست از برخی ابزارهای تکنولوژی به شرطی که همه جوانب رعایت شود می‌توان به درجاتی این خلاء را مرتفع کرد.

معاون آموزشی وزارت بهداشت گفت: اگر ارتباط استاد و دانشجو کاملاً برنامه ریزی شده صورت گیرد، حتی با یک ابزار ساده مانند تلفن نیز می‌توان احساس دور بودن و غریب بودن را از فراگیر گرفت و تا حدودی منش علمی را با شیوه آموزش مجازی ایجاد کرد.

وی با اشاره به الزامات برنامه ریزی مناسب برای ارتباط مجازی استاد و دانشجو گفت: در آموزش مجازی نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد. آیا یک استاد فضای گفتگویی فراهم می‌کند، یا استاد با چه الفاظی با دانشجویان برخورد می‌کند، آیا دانشجو را به آموزش فعال وا می‌دارد یا خیر، آیا آموزش مسئله محور دارد یا محتوای یک طرفه تولید می‌کند و آیا دانشجو هم در تولید محتوا نقش داشته است.

حق دوست گفت: تمامی این موضوعات اگر به خوبی مدیریت شود و بتوانیم آموزش را به صورت تلفیقی داشته باشیم، نقص آموزش مجازی را جبران می‌کند. باید در آموزش مجازی ارتباط دانشجو و استاد را فعال کنیم تا نقص در محضر استاد نبودن را جبران کنیم.

وی افزود: تفاوت توقعات دانشجو و استاد هم اهمیت دارد. سرعت تغییرات اجتماعی آنقدر زیاد است که تفاوت‌های نسلی بسیار فراتر از آنچه که هست خود را نشان می‌دهد. اکنون دانشجوهای سال اولی با سال بالایی هم تفاوت‌های زیادی در باورهای فرهنگی یکدیگر دارند. در کلاس درس حضوری شاید دانشجویان بیشتر سعی کنند خود را با ارزش‌ها و مفاهیم استاد منطبق کنند اما در فضای مجازی مدیریت کردن این شکاف گفتمانی سخت‌تر است که باید برای آن تدابیری بیاندیشیم.

معاون وزیر بهداشت اضافه کرد: اگر در کلاس درس حضوری آدامس جویدن و با تلفن صحبت کردن دانشجو با برخورد مستقیم استاد مواجه می‌شود اما در فضای آموزش مجازی ممکن است آدم‌ها خودشان نباشند و دیگرانی به جای آنها در کلاس مجازی حضور پیدا کنند.

وی سه چالش عمده آموزش مجازی را برشمرد و گفت: چالش اول سواد رسانه‌ای فراگیر و آموزش دهنده است که باید افزایش یابد تا نقص در محضر استاد بودن جبران شود. چالش دوم شکاف رسمی ارزش‌های فرهنگی است که در میان فراگیران و آموزش دهنده وجود دارد و باید برای آن فکری شود. چالش سوم هم این است که همه اجزا باید به تناسب رشد کنند و اگر همه مسائل فراهم باشد اما خط اینترنت ضعیف باشد تمام این موارد بی فایده خواهد بود.

حق دوست اظهار داشت: داشتن برنامه و نقشه راهی که رشد متوازنی را در این زمینه ایجاد کند بسیار اهمیت دارد. هم نرم افزار، هم سخت افزار، هم شبکه اینترنت و هم سواد استفاده از ابزار تکنولوژی همه باید به یک نسبت تقویت شوند. هم نباید از قابلیت‌هایی تکنولوژی عقب بیافتیم و هم باید برنامه‌های درسی را همزمان به روز کنیم.

وی با اشاره به امکان فراهم کردن زیرساخت‌های آموزش مجازی در دانشگاه‌ها گفت: اگر قرار است آموزش مجازی و شبیه سازی را ایجاد کنیم آیا لازم است که همه دانشگاه‌ها مراکز پیشرفته آموزش مجازی و شبیه سازی آموزش پزشکی داشته باشند. خیر همانطور که بازی‌های آنلاین در سطح دنیا در یک فضای ابری با یک سرور مرکزی انجام می‌شود ما هم می‌توانیم همه دانشگاه‌ها را با یک هزینه بسیار کم به یک مرکز متصل کنیم تا بتوانند از این آموزش‌ها استفاده کنند.

معاون آموزشی وزارت بهداشت یادآور شد: باید هوشیارانه تکنولوژی را شکار کنیم و از آن برای آموزش فعال و مؤثر که می‌تواند عدالت آموزشی را فراهم کند، با کمترین هزینه استفاده کنیم.